Τριβόλι (Tribulus terrestis): το βότανο της τεστοστερόνης

Του Κωνσταντίνου Θ. Μπουχέλου, 

Γεωπόνου – Εντομολόγου, Ομότιμου Καθηγητή Γεωπονικού Παν/μίου Αθηνών

Το φυτό Tribulus terrestis   (τριβόλι, πεντάξυλο ή κολλιτσίδα) της Οικογένειας Zygophyllaceae,  είναι  πανάρχαιο έρπον ζιζάνιο των αγρών, το οποίο έχει εξαπλωθεί σε όλα τα εύκρατα και τροπικά κλίματα του πλανήτη χάρις στην ικανότητα των σπόρων του να ταξιδεύουν σε άλλες περιοχές, αφού γαντζώνονται πάνω σε οτιδήποτε ακουμπήσουν.
Οι αγκαθωτοί σπόροι του διαπερνούν με ευκολία ρούχα, παπούτσια, δέρμα, από όπου και η έκφραση "τριολίστηκε" ή "τριβολίστηκε". Στην Ελλάδα το βρίσκουμε σχεδόν παντού να αναπτύσσεται σαν χαλί στα μέρη που φυτρώνει, όμως λίγοι γνωρίζουμε τις πολλές και σπάνιες ιδιότητές του. 

Το τριόλι ή τριβόλι ανθίζει κάθε χρόνο από Μάιο μέχρι Οκτώβριο. Ο καρπός του, ο οποίος αναπτύσσεται στη βάση των φύλλων είναι αγκαθωτός, επίπεδος, στρογγυλός και αποτελείται από 5 σπόρους.
 

Ο κάθε σπόρος φέρει τρία άνισα σκληρά αγκάθια απ’ όπου και το όνομά του. Τα αγκάθια του αυτά είναι με τέτοιο τρόπο δομημένα (ώστε πάντα κάποιο από αυτά να κοιτάζει προς τα πάνω)  και έγιναν έμπνευση για τους αρχαίους ώστε να κατασκευάσουν ένα ύπουλο όπλο που ήταν σιδερένια κατασκευή (καρφιά), με τέσσερις αιχμηρές καταλήξεις, που οι αρχαίοι Έλληνες το ονόμαζαν τετράεδρον ή τρίβολον (12) και οι Ρωμαίοι murex ferreus (σιδηρούς τρίβολος) (9). Ήταν καταστροφή για το ιππικό των εχθρών... η πρώτη σαφής αναφορά χρήσεως αυτού του όπλου μας παραπέμπει στο 331 π.Χ., στην μάχη των Γαυγαμήλων, όπου ο στρατός του Δαρείου του 3^ου έσπειρε με τριβόλους την περιοχή για να ανακόψει το ιππικό του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Το βότανο αυτό που μας χάρισε η φύση δίνει λύση σε πολύ σοβαρά προβλήματα που έχουν σχέση με την σεξουαλική υγεία ανδρών και γυναικών.

Είναι ένα από τα καλύτερα φυσικά αφροδισιακά, που χρησιμοποιείται εδώ και αιώνες. Περιέχει, κυρίως στα φύλλα του, την στεροειδή σαπωνίνη Protodioscin, η οποία βρίσκεται και στα φυτά Trigonella και Dioscorea και αυξάνει τα επίπεδα ορμονών όπως η τεστοστερόνη και η DHEA (dehydroepiandrosterone) (10).   .

Οι σχετικές φυτοχημικές έρευνες είχαν αρχικώς ξεκινήσει στην Βουλγαρία και Ρωσία και σήμερα, οι περισσότερες εργασίες επί του προκειμένου, προέρχονται κυρίως από την Κίνα, την Ινδία και τη Βουλγαρία (6,7).

Στους άνδρες: Προκαλεί  την έκκριση τεστοστερόνης αυξάνοντας τα επίπεδα της ωχρινοτρόπου ορμόνης, βοηθά στην σπερματογένεση αυξάνοντας τον αριθμό και την κινητικότητα των σπερματοζωαρίων, στην στυτική δυσλειτουργία την πρόωρη εκσπερμάτιση, και βελτιώνει τη λειτουργία του προστάτη _{(3) και καταπολεμά την γυναικομαστία (4).} Αυτός είναι και ο λόγος που έχει ονομαστεί το φυσικό βιάγκρα.

Στις γυναίκες: Τονώνει την σεξουαλική διάθεση, βελτιώνει την αναπαραγωγική λειτουργία και την ωορρηξία, βοηθάει σε περιπτώσεις προεμμηνορροϊκού συνδρόμου, στη ρύθμιση των ορμονών στην περίοδο στην εμμηνόπαυση, μειώνει τα ψυχοσωματικά προβλήματα που προκαλούνται από αυτή όπως: αϋπνία, υπερένταση, άσχημη διάθεση, πόνος στην κοιλιακή χώρα, υπερευαισθησία και υπεραιμία χωρίς προκαλεί αύξηση της αρτηριακής πιέσεως.

Οι ιδιότητες του τριβολιού δεν σταματούν εδώ.

Έχει και αντικαταθλιπτικές, αντιυπερτασικές, χωνευτικές, αποτοξινοτικές,  βοηθά στη δόμηση των μυών (11), αυξάνει τη ζωτικότητα του οργανισμού (2), βοηθάει στην αντιμετώπιση παθήσεων που αφορούν στο ουροποιητικό σύστημα όπως η δυσουρία, ρυθμίζει την κυκλοφορία του αίματος, καθαρίζει τα νεφρά από πυοσφαίρια και αιμοσφαίρια,  βοηθάει σε περιπτώσεις υπερτάσεως ₍₈₎.

Χρησιμοποιείται επίσης: σε περιπτώσεις ιλίγγου και πονοκεφάλων, νευρικών διαταραχών,  δυσκοιλιότητας, υψηλής χοληστερόλης (1),  κοινών κρυολογημάτων, του άσθματος, του βήχα, στην αποβολή του φλέγματος αλλά και σε δερματικές παθήσεις όπως: η ψωρίαση και ο έρπης αλλά και σε οφθαλμολογικά προβλήματα όπως η επιπεφυκίτις.
 Το τριβόλι πρέπει να αποφεύγεται κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης καθώς και από άτομα: με καρδιακά προβλήματα, έλκος στομάχου ή ηπατικές διαταραχές.

Παρατήρηση:
Όταν γίνεται συστηματική χρήση βοτάνων, πρέπει πάντα, να υπάρχει εποπτεία ειδικού ιατρού.

_{Βιβλιογραφία}

1.  Brown, G.A. et al. (2001). "Endocrine and lipid responses to chronic androstenediol-herbal supplementation in 30 to 58 year old men". J. Am. Col.l Nutr. 20 (5): 520–8.

2.  Bucci, L.R. (2000). "Selected herbals and human exercise performance". The American journal of clinical nutrition 72 (2 Suppl): 624S–36S.

3.  Gauthaman, K. et al. (2002) "Aphrodisiac properties of Tribulus terrestris extract (Protodioscin) in normal and castrated rats".  Life  Sciences. 71.12 (2002):1385-96.

4.  Jameel , J.K .et al. (2004) Gynaecomastia and the plant product "Tribulus terrestris". Breast. 13.5 (2004):428-30.

5.  Κουμανούδης, Σ. (1958) Λεξικόν Λατινοελληνικόν Σπανός, Χ. Αθήναι

6.  Neychev, V.K.,  Mitev, V.I. (2005) The aphrodisiac herb Tribulus terrestris does not influence the androgen production in young men Journal of Ethnopharmacology Volume 101, Issues 1–3, 3 October 2005, Pages 319–323

7.  Oludotun A. P. et al. (2006) Antihypertensive and vasodilator effects of methanolic and aqueous extracts of Tribulus terrestris Journal of Ethnopharmacology  Volume 104, Issue 3, 6 April 2006, Pages 351–355

8.  Phillips, O. A. et al. (2006) "Antihypertensive and vasodilator effects of methanolic and aqueous extracts of Tribulus terrestris in rats".  Journal of Ethnopharmacology. 104.3 (2006):351-5_.

9.  Plinius XI, (1991) in: Natural History - A Selection. Pliny the Elder, (Translated by John F.Healy). Penguin Books, London: pp.157-158.

10.  Roberts, E. (1999)  "The importance of dehydroepiandrosterone sulfate in the blood of primates: a longer and healthier life?". Biochemical Pharmacology 57 (4): 329–346.

11.  Rogerson,  S. (2007). "The effect of  5 weeks of  Tribulus terrestris supplementation on muscle strength and body composition ". The Journal of Strength & Conditioning Research 21 (2): 348–53

12.  Σταματάκος, Ι. (1972) « Λεξικόν της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσης », Βιβλιοπρομηθευτική, Αθήναι, 1261 σελ.