ΦΥΤΟ ΣΤΕΒΙΑ (stevia rebaudiana)

Της Ευδοκίας Σεκλιζιώτη*

Η στέβια (stevia rebaudiana) είναι θαμνώδες φυτό, ενδημικό της Παραγουάης. Ως μέλος της οικογένειας των αστεροειδών (Asteraceae), η στέβια είναι συγγενικό φυτό με διάφορα βότανα και άνθη όπως το χαμομήλι, το εστραγκόν, το αντίδι, το μαρούλι, τη μαργαρίτα, τον ηλίανθο και τα χρυσάνθεμα. Για χρόνια...

καλλιεργούνταν και χρησιμοποιούνταν από τις τοπικές φυλές των Ινδιάνων ως γλυκαντικό και ‘ευεργετικό’ φυτό. Είναι 200 φορές πιο γλυκιά από τη ζάχαρη, το ίδιο γλυκιά με τις συνθετικές γλυκαντικές ουσίες, αλλά με σχεδόν μηδενική θερμιδική αξία. Στην αγορά κυκλοφορεί ως ακατέργαστο παρασκεύασμα (σε μορφή σκόνης ή υγρού) και παράγεται από τα φύλλα του φυτού στέβια. Μπορεί να περιέχει μείγμα πολλών ουσιών, εκ των οποίων μόνο μερικές διαθέτουν γλυκαντικές ιδιότητες. Σήμερα, οι γλυκαντικές ύλες από εκχύλισμα φύλλων στέβια χρησιμοποιούνται ευρέως στην Ιαπωνία και άλλες ασιατικές χώρες, στις ΗΠΑ και την Ελβετία, καθώς και σε μερικές χώρες της Λατινικής Αμερικής. Στις παραπάνω χώρες η στέβια υποκαθιστά τη ζάχαρη για τους διαβητικούς, ενώ έχει αντιυπερτασικές, αντιβακτηριδιακές και αντιοξειδωτικές ιδιότητες. Επίσης, χρησιμοποιείται ως προληπτικό της τερηδόνας, ως καρδιοτονωτικό, επουλωτικό και ‘περιποιητικό δέρματος’.

Οι γλυκοζίτες στεβιόλης (steviol glycosides) είναι γλυκές ουσίες που περιέχονται στα φύλλα του φυτού στέβια. Τα δύο πιο άφθονα είδη γλυκοζιτών στεβιόλης είναι οι stevioside και rebaudioside-A. Η ρεμπιάνα (rebiana) είναι ένα εκχύλισμα υψηλής καθαρότητας από τα φύλλα του φυτού στέβια, με κύριο συστατικό το γλυκοζίτη rebaudioside. Ο γλυκοζίτης rebaudioside-A είναι γλυκοζίτης στεβιόλης που περιέχεται στα φύλλα του φυτού στέβια και αποτελεί το κύριο συστατικό της ρεμπιάνα.

Η καλλιέργεια της στέβια αρχίζει σε τοπικά θερμοκήπια όπου φυτεύεται μόσχευμα της ρίζας του φυτού. Την άνοιξη, μόλις τα σπορόφυτα φθάσουν σε ύψος 8-10 εκατοστά , μεταφυτεύονται στο χωράφι. Σε πλήρη ανάπτυξη, το φυτό στέβια έχει ύψος πάνω από ένα μέτρο. Μόλις το φυτό ανθίσει, τα φύλλα του συλλέγονται με το χέρι, αποξηραίνονται και συσκευάζονται σε δεμάτια. Με μια διαδικασία παρόμοια με εκείνη του εκχυλισμού του τσαγιού, τα αποξηραμένα φύλλα της στέβια εμποτίζονται σε νερό για να απελευθερώσουν την πιο εύγεστη, γλυκιά ουσία που περιέχεται στο φύλλο (rebaudioside-A). Κατόπιν, αυτό το συστατικό απομονώνεται περαιτέρω και καθαρίζεται, περνώντας από διάφορα στάδια επεξεργασίας στα οποία χρησιμοποιείται και νερό, το οποίο στη συνέχεια απομακρύνεται από το μείγμα και προκύπτει η γλυκαντική ύλη από εκχύλισμα φύλλων στέβια.

Η ασφάλεια των γλυκοζιτών στεβιόλης που εκχυλίζονται από τα φύλλα του φυτού στέβια έχει τεκμηριωθεί με βάση τρία βασικά στοιχεία:

• Μακρά ιστορία χρήσης σε πολλές χώρες μεταξύ των οποίων η Ιαπωνία και η Παραγουάη.

• Επιστημονική έρευνα για περισσότερα από 25 χρόνια σχετικά με τα γλυκά συστατικά του φυτού με τη γλυκιά γεύση.

• Δημοσίευση μελετών σχετικές με την ασφάλεια που έχουν πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο ενός αυστηρού και ολοκληρωμένου επιστημονικού ερευνητικού προγράμματος.

Σε όλες τις έρευνες, ανεξάρτητοι εμπειρογνώμονες αμερικανικών και ευρωπαϊκών οργανισμών (Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων, Γαλλική Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων & Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων), χαρακτήρισαν ασφαλή για ανθρώπινη κατανάλωση τη γλυκαντική ύλη από εκχύλισμα φυτών στέβια.

Η Αποδεκτή Ημερήσια Πρόσληψη γλυκοζιτών στεβιόλης (εκτίμηση της ποσότητας μιας ουσίας που μπορεί να προσλαμβάνεται ημερησίως σε όλη τη διάρκεια ζωής, χωρίς αρνητικές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία) καθορίζεται στα 4 mg ανά κιλό σωματικού βάρους ημερησίως.

Διατροφικά πλεονεκτήματα του φυτού στέβια:

-          Μείωση θερμίδων:

 Οι γλυκαντικές ύλες χαμηλής ή μηδενικής αξίας όπως αυτές από εκχύλισμα φύλλων στέβια, όταν χρησιμοποιούνται συστηματικά για τον έλεγχο της θερμιδικής πρόσληψης μπορούν να βοηθήσουν στον έλεγχο του σωματικού βάρους, στα πλαίσια μιας ισορροπημένης διατροφής και σε συνδυασμό με τακτική σωματική άσκηση. Κλινικές μελέτες δείχνουν ότι οι ασθενείς που καταναλώνουν γλυκαντικές ύλες με χαμηλές ή καθόλου θερμίδες έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να μείνουν πιστοί στη δίαιτά τους.

-          Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2:

Οι γλυκαντικές ύλες με χαμηλή ή μηδενική θερμιδική αξία μπορούν να βοηθήσουν τα άτομα με διαβήτη τύπου 2 να ελέγξουν την πρόσληψη θερμίδων και υδατανθράκων στη διατροφή τους, καθώς η κατανάλωσή τους δεν επηρεάζει τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα. Κλινικές μελέτες έχουν δείξει ότι η καθημερινή κατανάλωση του γλυκαντικού στέβια (σε δόσεις που ισούνται ή υπερβαίνουν την αποδεκτή ημερήσια πρόσληψη) δεν επηρεάζει τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα και είναι ανεκτή από άτομα με διαβήτη τύπου 2.

-          Μηδενική επίδραση στις διατροφικές συνήθειες:

 Η κατανάλωση μιας γλυκαντική ύλης με λίγες ή καθόλου θερμίδες δεν έχει καμία επίδραση στο μεταβολισμό των υδατανθράκων (σακχάρων) και δεν αυξάνει την επιθυμία για κατανάλωση γλυκών τροφών (απουσία επίδρασης στην έκκριση ινσουλίνης – της ορμόνης που συνήθως ενεργοποιεί την επιθυμία για τροφή).

-          Επίδραση στη στοματική υγιεινή:

Μια μελέτη που παρουσιάστηκε στις γενικές συνελεύσεις της Διεθνούς Ένωσης για την Οδοντιατρική Έρευνα (Ιούλιος 2010), ανέφερε ότι οι γλυκοζίτες στεβιόλης σε ένα υδατικό διάλυμα δεν μειώνουν το pH της οδοντικής πλάκας. Αναφέρθηκε επίσης, ότι οι γλυκοζίτες στεβιόλης του φυτού στέβια παράγουν λιγότερα οξέα σε σύγκριση με τα διαλύματα ζάχαρης. 

Με βάση τα παραπάνω στοιχεία, η κατανάλωση προϊόντων που περιέχουν γλυκοζίτες στεβιόλης μπορεί να είναι ευεργετική για πολλούς λόγους:

-          Επιτρέπει στους καταναλωτές να απολαμβάνουν τρόφιμα και ποτά με γλυκιά γεύση που αποδίδουν λιγότερες θερμίδες.

-          Βοηθά τους καταναλωτές να ελέγξουν το σωματικό τους βάρος.

-          Επιτρέπει στους ασθενείς με διαβήτη να απολαμβάνουν τη γλυκιά γεύση στη διατροφή τους, χωρίς να επηρεαστούν τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα.

Παρόλα αυτά, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι τα γλυκαντικά με χαμηλή ή μηδενική θερμιδική αξία δεν αποτελούν πανάκεια: μπορεί να είναι χρήσιμα, ειδικά για τον έλεγχο του σωματικού βάρους, αλλά μόνο όταν καταναλώνονται σε λογικές ποσότητες και στα πλαίσια ενός υγιεινού τρόπου ζωής που περιλαμβάνει μια ισορροπημένη διατροφή και συστηματική σωματική άσκηση.

*Η Ευδοκία Σεκλιζιώτη είναι Διαιτολόγος – Διατροφολόγος BSc (Hons), MMedSci Διπλωματούχος Ιατρικής Σχολής Sheffield UK

Επικοινωνία: 210 6537660 / 6975 793 520

Email: e.seklizioti@gmail.com